26 september 2012 De vakantieperiode loopt ten einde, de zomer ook.
Het voelt vreemd te schrijven over rouw, terwijl er nog zoveel mensen nagenieten van een fijne vakantie. Misschien juist daarom schrijf ik nu graag over rouw, want er zijn ook veel mensen die geen vakantie hebben gehad of geen vakantiegevoel, om welke reden dan ook. Ik heb veel mensen ontmoet in mijn praktijk de laatste tijd, maar ook daarbuiten, die te maken kregen met een groot verlies de afgelopen tijd. Een verlies door ziekte, ouderdom, zelfdoding, maar ook verlies van een dierbare door een scheiding, of door een contactbreuk. Ander verlies, maar ook groot verlies. Een ouder, een dochter, een collega, een broer, je partner, een tante etc. Het zal je maar gebeuren, je wilt er niet aan denken en het gebeurt ons allemaal.
Bedenk je eens wat het betekent als één van je naasten, er opeens niet meer is. Hoe leeg het leven dan kan voelen, hoe angstig en betekenisloos. Hoe beladen een vakantie kan zijn, hoe je op kan zien tegen een verjaardag, Kerstmis, de donkere dagen die komen gaan? Dat je dagen hebt, dat je niet weet hoe je het redt tot de avond..
Bedenk je eens; Hoe ontzettend veel energie het kost te zijn in Rouwland, waar het leven er zo anders uit ziet, zo anders aan voelt, en je geen idee hebt hoe lang het duurt en wanneer alles weer ‘normaal’ zal aan voelen.
Veel nabestaanden die in diepe rouw zijn ondergedompeld, kennen het wanhopige gevoel van; Gaat dit verschrikkelijke gevoel wat ik heb ooit over? Hoe moet ik dit doen? Dit is groot, dit is te groot..
Wie is er voorbereidt op al die gevoelens, de reacties en gevoelens van je omgeving?
We hebben niet geleerd te rouwen, hoe dat te ‘doen’, wat rouwen inhoudt. Die onwetendheid geeft extra spanning en twijfel. Het is dan heel lastig mee te bewegen in al die diverse gevoelens die je tegenkomt als je rouwt.
Ik sprak laatst een journaliste die me interviewde voor het blad Onkruid over ‘Rouwen na een zelfdoding’ (dit blad ligt 18 oktober 2012 in de winkel en kun je lezen via dit pdf). Ze vertelde dat ze gezegend was met een gave die ze goed kon gebruiken toen zij getroffen werd door een groot verlies. Haar broer maakte een einde aan zijn leven. Ze zei; “Ik heb de gave van het huilen. Niet even, maar steeds weer ontzettend diep en lang huilen, zodat het weer zacht werd van binnen en er elke keer weer ruimte ontstond.”
Ik vond dat mooi gezegd, kunnen huilen, vanuit je tenen, is zo helend. Je hebt er ook lef voor nodig. Gek genoeg moet je het ook kunnen. In mijn praktijk komt het vaak voor dat ik mensen begeleidt in het openen van het diepe verdriet (en ook andere emoties), door de emotionele, lijfelijke pantsers en oordelen heen. Wij mensen houden niet van die diepe pijn, zijn er vaak bang voor, of verleerd bij die diepe pijn te komen. We houden echter wel van de ruimte die het geeft als we contact hebben gemaakt met die diepe pijn en er uiting aan kunnen geven.
Het zal duidelijk zijn dat Rouwland een moeilijke en niet gekende plaats is om te zijn. Maar ook voor naast-bestaanden is het moeilijk. Hoe geef je steun? Hij of zij wil dat je er gewoon bent, maar hoe ziet er dat uit? Iedereen is zo verschillend en vaak weet degene die rouwt, zelf niet eens goed wat hij of zij nodig heeft. Wel praten, niet praten, een arm om je heen, of juist met rust gelaten worden? De ene keer dit, de andere keer dat..
We hebben compassie nodig voor elkaar hierin.
Hoe lastig dat soms is, werd me laatst ook weer eens duidelijk toen een hele goede vriendin van mij haar zus verloor door een akelige ziekte. Na een week durfde ze mij -gelukkig- te mailen dat ze me gemist had de eerste week na de crematie, dat ik niet langs was geweest, al was het maar heel even. Ik schrok en moest toe geven dat het niet in me was opgekomen. Ik had haar gemaild, gebeld en aan haar gedacht, zoals we normaal doen, maar het leven was even voor haar niet zoals gewoonlijk. Ik snapte haar, en reed direct naar haar toe om haar vast te pakken en samen te huilen.
Ik vind het mooi als vreugde en pijn er allebei mogen zijn. Het kan rouw zijn, maar we kennen allemaal verlies, we kennen allemaal pijn. De dualiteit van het leven. Genieten van wat er is, van wie er is, van wat je hebt, van wat je bent. Leren aanvaarden dat je dit kunt verliezen, je leven in deze hoedanigheid kunt verliezen. Beseffen dat een mensenleven zo kwetsbaar is. Maar juist daardoor zo Kostbaar is.. Sta stil bij pijn, bij verlies, bij al die mensen die nu rouwen. Ben mild en geduldig met jezelf als je rouwt, heb compassie. Veel compassie.
Ik heb de journaliste gevraagd aan het einde van het interview of ik één van haar gedichten mocht gebruiken. Ze is ook dichteres, en de dood is regelmatig onderwerp van haar gedichten.
Hart van rouw
de dood van de ander
is altijd
leegte, stilte
een waaien in het niets
als een engel die in het gras
neerdaalt, op je schouder tikt
en wenkt naar ongekende verten
waar de ander is
zonder naam zonder vorm
diffuus en terloops
als een zweem licht
die door het open raam
naar binnen valt
over je lege handen
rustend op het tafelblad
een zoete geur drijft
herinneringen los:
even is de ander daar
tastbaarder dan ooit
transparanter dan ooit
een wezen dat was en is
in het hart van rouw
Mirre Bots
Ik wens iedereen een goede nazomer,
Hele warme groeten,
José